سالی که گذشت-قسمت اول-وزارت نفت

پایان هر سال در فرهنگ ایرانی ما، زمان خوبی برای "خانه تکانی" است؛ زمانی برای زدودن کثیفی ها، پاک و تمیز کردن وسایل، خرید و برطرف کردن کمبودها، جایگزین کردن لوازم بهتر با لوازم غیر قابل استفاده و...

البته بسیار مهم تر از خانه تکانی و تمیز کردن محیط، محاسبه ی عملکرد سالانه اعضای خانه و با اهمیت تر از همه، مسئول امور خانواده است؛ از دخل و خرج خانه، فرصت هایی که از دست رفت و‌ تلخ و شیرین های سال گرفته، تا برنامه ریزی برای آینده. حال اگر تعریف ما از این خانه، کشور عزیز و اسلامی مان ایران و تعریف ما از مسئول خانه، دولت باشد، قضیه بسیار مهم تر و قابل بررسی تر خواهد شد؛ بخوانید:

از شروع به کار دولت یازدهم بیش از 18 ماه می گذرد؛ یعنی دیگر ما با یک دولت جدید و تازه از راه رسیده رو به رو نیستیم؛ پس عملکرد این مجموعه را می توان در چنین زمان نسبتاً طولانی، بهتر ارزیابی نمود. از نگاه دیگر هم می توان گفت، در نظام جمهوری اسلامی، مسئول همه ی امور اجرایی کشور در همه زمینه ها قوه مجریه می باشد؛ به بیان ساده تر اینکه حکومت و اِعمال احکام آن را همه ی مردم از چشم دولتمردان و دولتزنان (!) می بینند. علاوه بر همه ی این ها باید ضمن یادآوری اسناد و فرامین بالادستی به مسئولان اجرایی، ‌عملکرد آنها را در انجام وظایف محوله نیز مورد مداقه قرار داد. در نوشته حاضر به برخی از اقدامات مثبت و منفی دولت در زمینه "نفت و فرآورده های وابسته به آن" در سال 1393 خواهیم پرداخت.

وزارت نفت، وزارت شیخ الوزراء:

بیژن نامدار زنگنه، با تجربه ترین وزیر کابینه حسن روحانی(معاونت وزیر فرهنگ، وزیر جهاد سازندگی، وزیر نیرو و برای سومین دوره وزیر نفت دولت) است. زنگنه که با سابقه ترین وزیر نفت ادوار دولت ها نیز به شمار می رود، با حواشی "پرونده قرارداد کرسنت" و اتهامات فساد در آن، شروع به کار کرد؛ پرونده ای که طبق قول خود او در جلسه رأی اعتماد، قرار بود "در زمان کوتاهی مسئله حل شود"، به محکومیت ایران در رأی اولیه دادگاه و پرداخت جریمه منجر شد!

بنزینِ همسایه پاک است!

به غیر از حواشی پیش از آغاز به کار زنگنه در دولت یازدهم، اظهار نظرهای او و مدیران سازمان محیط زیست در قضیه ی سرطان زا و غیر استاندارد نامیدن"بنزین تولید داخل" و تسهیل واردات بنزین برای برخی منتسبان به دولت، از حاشیه سازی های وزیر نفت دولت یازدهم است؛ داستان از آنجا آغاز شد که با اخبار کذب سرطان زا بودن بنزین تولید داخل، از اوایل اسفند 92، تولید بنزین در پتروشیمی های داخلی متوقف و در عوض 3.5میلیون لیتر در روز واردات بنزین با افزایشی 3 برابری به 10 میلیون لیتر در روز رسید! بنزینی که طبق قول وزارت نفت قرار بود طبق استاندارد یورو 4 وارد شود، با اعلام کمیسیون بهداشت و درمان مجلس[1] فاقد استاندارد یورو 4 و حتی یورو2 و پائین تر از آن تشخیص داده شد! این نظر به تائید سازمان بازرسی کل کشور، دیوان محاسبات کل کشور و مدیران ارشد شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران هم رسید.[1] تلاش برخی نمایندگان مجلس هم برای یافتن علل این حاشیه سازی های سیاسی مسئولان و برخورد با گویندگان چنین اخبار خلاف واقعی نیز تا کنون بی نتیجه مانده است!

مسئله ی دیگر، کند بودن توسعه پالایشگاه های کشور است. زنگنه که به عدم اعتقاد به اقتصادی بودن توسعه پالایشگاه ها معروف است، با وجود نیمه کاره بودن پالایشگاه ستاره خلیج فارس و تحویل گرفتن 67 درصدی آن از دولت قبل، طبق اعلام شاهین خسروانی(معاون شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران) تا پایان خرداد 93 به 75 درصد رسیده است؛[2] پالایشگاه ستاره خلیج فارس تا همین الان(پایان سال93) 2 سال از برنامه عقب است! و قضیه مهمتر می شود زمانی که متوجه باشیم که با این وجود در صورت ادامه تحریم ها و وضع موجود مصرف بنزین، بیش از پیش نیازمند تولیدات 36 میلیون لیتری این پالایشگاه خواهیم بود!

توقف فروش نفت به بخش خصوصی هم دیگر اقدام وزارت تحت مدیریت زنگنه است. این اقدام زمانی اهمیت می یابد که بدانیم ورود بخش خصوصی به تجارت نفت یکی از بندهای اصلی سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی است[3]. طبق گفته مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران، این روش دور زدن تحریم ها نوعی ویژه خواری است![4]

سقوط قیمت نفت، سقوط آرزوها...

با وجود تاکید های مکرر مقام معظم رهبری بر تلاش مسئولان برای کاهش وابستگی اقتصاد کشور به صادرات نفت[5]، اصلی ترین برنامه در وزارت نفت دولت موسوم به اعتدال، افزایش صادرات نفت و آورده مالی آن برای کمک به بودجه کشور است. وزیر نفت در جلسه رأی اعتماد خود در مجلس، قول بازگرداندن میزان صادرات نفتی کشور به مقدار سال 84 را داد؛ یعنی از مقدار 860 هزار بشکه در پایان دولت دهم به 2میلیون و 200 هزار بشکه![6]  اقدامی که با دیپلماسی نفتی زنگنه پیگیری شد اما با توجه به تعیین سقف 1 میلیون بشکه صادرات نفتی در توافقنامه هسته ای ژنو[7]، و عدم علاقه وزارت نفت به دور زدن تحریم ها عملاً غیر ممکن است؛ یعنی تا این لحظه 1 میلیون و 200 هزار بشکه کمتر از قول وزیر به نمایندگان مجلس صادرات نفت داریم! به همه ی اینها سقوط شدید قیمت نفت از بیش از 120 دلار برای هر بشکه به حدود 45 دلار با توطئه مشترک عربستان و آمریکا، را هم اضافه کنید؛ یعنی باز هم داستان تکراری امید داشتن به عنایت خارجی ها و گرسنه خوابیدن امیدواران!

نه گفتن به توان داخلی!

امیدواری زیاد به لغو تحریم های بین المللی علیه فرآورده های نفتی و گرم شدن دوباره حضور شرکت های نفتی خارجی در ایران هم دیگر برنامه وزارت نفت است؛ تا جائیکه برخی مدیران این وزارتخانه معتقدند به زودی تحریم ها رفع و اوضاع نفت

خوب خواهد شد(!) و اگر نشد هم با اصلاح قراردادها با شرکت های خارجی و ارائه ی پیشنهاد های جذاب به آنها می توان ورود آن ها به ایران را تسهیل کرد![1] یعنی غفلت از توان صنعتی داخلی و عدم اعتماد به مهندسان بومی...

در کنار همه ی این موارد می توان به برخی اقدامات مثبت وزارت نفت هم اشاره نمود، مثل عمل به سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر معظم انقلاب در زمینه تنوع روش های فروش نفت که با آغاز عرضه نفت خام در بورس از فروردین 93 تحقق یافت؛ اما همین اقدام مثبت هم پس از 5 ماه در مرداد امسال متوقف شد!

خوب، با شرحی که رفت آیا می توان به وزیری که توسط ریاست محترم جمهور، حجت الاسلام حسن روحانی، در سال جاری به عنوان یکی از سه وزیر برتر انتخاب شد و مورد تقدیر قرار گرفت، نمره قبولی داد؟ قضاوت با شما...

ان شاءالله در صورت حیات، ادامه دارد...

پی نوشت ها :

[1] جلسه اول تیرماه 93 کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی

[2] http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930415001107

[3] http://kayhan.ir/fa/news/16420

[4] سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی

[5] ویژه نامه نوروزی ماهنامه صنعت و توسعه: سید محسن قمصری- مدیر امور بین الملل شرکت ملی نفت ایران

[6] اخیراً هم در دیدار مردم تبریز این خواسته برای چندمین بار تکرار شد - 29 بهمن 1393

[7] اظهارات بیژن نامدار زنگنه در جلسه رأی اعتماد - مرداد 92

[8] متن انتشار یافته توافق هسته ای ژنو:«توقف موقت فعالیت ها نسبت به کاهش فروش نفت خام ایران، به طوری که مشتریان کنونی بتوانند به مقدار کنونی از ایران نفت بخرند» این مقدار در آن زمان و با وجود تحریم ها کمتر از 1 میلیون بشکه در روز بود!

[9] "عیار 12 ماه تدبیر و امید"- سایت عیارآنلاین